Groots genieten in een elegante en ondeugende stad
Citytrip Luzern
Een klassieke binnenstad vol geschiedenis, stadspaleizen, bijzondere musea en eeuwenoude muurschilderingen en een nieuwe wijk bomvol winkels met vinylplaten, ateliers met brutale kunst en onafhankelijke modezaken: in Luzern kun je relaxen op een saunaboot, concerten bezoeken in een voormalig zwembad, goed én vegan eten in hippe en chique restaurants of op een van de talrijke terrassen neerstrijken voor een glas wijn met uitzicht op de besneeuwde toppen.
De saunaboot dobbert in de grijze mist. De kachel is aangestoken en ergens in de nevel passeert een ferry. Het geluid van de scheepshoorn galmt hol over het meer. De contouren van het schip zweven in een niemandsland tussen water en hemel. Traag. Zoals alles vandaag heerlijk in slow motion lijkt te gaan.
Als de sauna op temperatuur is, ga ik voor anker in een baai buiten Luzern. Vanuit de kille buitenlucht – het roer zit buiten – naar de warmte. Het voelt weldadig. De sauna heeft ramen met uitzicht rondom. Af en toe verschijnt er een opening in de wolken en komen de besneeuwde bergtoppen even tevoorschijn.
Luzern was de eerste Zwitserse stad met een saunaboot, een idee van drie vrienden: Andreas, Samuel en Stella. ‘We hadden zo’n boot in Scandinavië gezien en waren meteen verkocht,’ vertelt Stella. ‘Het past zo ontzettend goed bij Luzern en de Vierwaldstättersee. In een kwartiertje van de stad kom je helemaal tot rust.’
De vriendenclub heeft inmiddels vier saunaboten, allemaal genoemd naar de grootmoeders van de bedenkers. Mijn boot heet Berti. En in de cabine begint het aardig heet te worden. Lekker loom schommel ik op het meer tot de zandloper vol is. Tijd om af te koelen. Met water dat ik met een grote lepel rechtstreeks uit de Vierwaldstättersee schep. De dapperen kunnen een duik nemen, maar ik geef de voorkeur aan geleidelijk afkoelen. Daarna de badjas aan.
De saunaboot is de perfecte afsluiting van een mooie dag of, zoals ik het doe, een verkwikkend begin. Na een paar heerlijke uren op het water brengt de bus me terug naar de stad voor een lunch. Ik stap uit in Neustadt, de alternatieve, creatieve wijk van Luzern. Deze buurt ziet er anders uit dan het elegante centrum met zijn stadspaleizen, arcades en eeuwenoude muurschilderingen.
In het voorgoed lege bad worden concerten gegeven, de glijbanen zijn enkel nog decoratie en in de doucheruimte met de sproeikoppen nog aan de muur staat een kopieerapparaat
Een wijk bomvol nieuwe energie
Neustadt heeft een andere geschiedenis, die deels nog geschreven wordt. Neem Neubad, een voormalig zwembad dat nu een cultureel centrum is met onder meer ateliers, media en kunst. In het voorgoed lege bad worden concerten gegeven, de glijbanen zijn enkel nog decoratie en in de doucheruimte met de sproeikoppen nog aan de muur staat een kopieerapparaat.
Zwerven door Neustadt. De meeste gevels zijn rechttoe rechtaan, gebouwd als efficiënte woonruimte. Fantasieloos? Misschien. Maar de wijk is functioneel en bomvol nieuwe energie. Ik passeer winkels met vinylplaten, ateliers met brutale kunst, onafhankelijke modezaken, een instrumentenmaker, budgetsupermarkt, enkele hippe restaurants en bars, een leuk kringloopadresje en pleinen waar je heerlijk op een bank kunt gaan zitten om de sfeer in je op te nemen.
Vanavond kom ik terug om te eten bij Bayts, een initiatief van Nadine en Coco, twee vriendinnen. Er wordt plantaardig gekookt met oog voor duurzame productie. Er is een klein vers en voortreffelijk menu. Daarna naar Schüür, het Paradiso van Luzern, voor de muziekscene. Maar dat is voor later.
Dwalen door de klassieke binnenstad
Min of meer vanzelf gaat het alternatieve Neustadt over in de klassieke binnenstad, die Luzern zo geliefd maakt bij een internationaal publiek. Ik sta plotseling aan het water van de Reuss en passeer er de twee middeleeuwse, overdekte houten bruggen. De oudste en meest monumentale – de Kapellbrücke uit 1365 (!) – vormt samen met de watertoren hét symbool van de stad. Een brand in de jaren negentig legde de brug bijna helemaal in de as. Geblakerd hout herinnert op sommige plekken nog aan deze ramp.
Aan het plafond van de bruggen hangen prachtig beschilderde panelen. Het zijn een soort stripverhalen over geloof en geschiedenis. In de middeleeuwen konden de meeste bewoners niet lezen dus was dit een soort kruising van boek en social media. De mooiste panelen komen van een andere, afgebroken brug. De werken die er wat meer doorleefd en beschadigd uitzien, zijn de originelen die gered konden worden. Dertig van in totaal honderdelf.
Op twee derde van de brug bevindt zich de watertoren, die ouder is dan de brug. Het ensemble staat trots op alle souvenirs van de stad. En terecht. Alleen is de geschiedenis van de toren wat minder vrolijk. Het is lang een gevangenis geweest met twee slechte opties. Je werd er naar beneden of naar boven gebracht. In het eerste geval ging de misdadiger via een gat in de grond naar de vochtige donkere kelder, in het tweede geval richting de martelkamer op zolder…
Dwalen door de oude stad. Er zijn arcades, doorkijkjes, sluiproutes, straten en steegjes, uitbundige muurschilderingen als versiering, uithangborden en elegante stadspaleizen. En nog altijd is het flaneren er een kunst. Veel mensen wandelen over de Seepromenade in exclusieve of ten minste modieuze kleding om er neer te strijken op een van de talrijke terrassen voor een glas wijn met uitzicht op de besneeuwde toppen.
De stad bloeide dankzij handelshuizen, machtige kloosters en later de verkoop van horloges
Geschiedenis en groots genieten
De welvaart dankt Luzern vooral aan de ligging aan de Vierwaldstättersee. Voor de komst van de trein en de auto was het meer een belangrijk onderdeel van de handelsroute tussen noord en zuid. Producten uit Italië gingen met paard en wagen over de Gotthard en vervolgens over het water naar Luzern voor verder transport naar het achterland.
De stad werd welvarend dankzij handelshuizen, machtige kloosters en later de verkoop van horloges. De uurwerken uit het westen van Zwitserland vonden in chique winkels hun weg naar de klant. Nog steeds. Een van de topadressen is Bucherer, dat aanvankelijk de exclusieve dealer van Rolex was. Tegenwoordig worden ook andere klokjes tegen astronomische prijzen verkocht.
Ontdek de stad
Er zijn weinig steden waar je ’s winters zoveel verschillende toffe dingen met elkaar kunt combineren als Luzern. Historische kern, creatief Neustadt, musea, lekker eten, bijzondere geschiedenis, bereikbare bergtoppen, varen over het meer én wintersporten in alle soorten en maten.
Hoewel het kan winteren in Luzern, is het geen stad van de diepe vrieskou. Het voelt vaker lenteachtig aan, vandaar de palmbomen. Vandaag schijnt de zon zelfs uitbundig. De jassen hangen open, de zonnebrillen staan op de neus. Vanaf mijn terras onder een sierlijke gevel zie ik op de bergen in de verte sneeuw liggen. Niet ver hiervandaan wordt er geskied.
Toen de handel over de Vierwaldstättersee stokte, viel Luzern niet in een zwart gat. Het toerisme raakte in zwang. Het meer, de nabije bergen, zomer, winter: negentiende-eeuws Europa was betoverd door de Alpenwereld en wilde dat met eigen ogen gaan zien. Luxueuze hotels werden gebouwd. Aan de rand van de stad én boven op geliefde bergen zoals Rigi en Pilatus.
De jassen hangen open, de zonnebrillen staan op de neus. Vanaf mijn terras onder een sierlijke gevel zie ik op de bergen in de verte sneeuw liggen. Niet ver hiervandaan wordt er geskied
In Luzern zelf was Maximilian Pfyffer von Altishofen in 1870 de grondlegger van het eerste vijfsterrenhotel, Grand Hotel National, dat nog altijd bestaat. Zijn opvolger César Ritz legde zeven jaar later het fundament voor de klassieke én stijlvolle hotelcultuur die in het topsegment nog altijd de standaard is. Andere luxueuze hotels volgden zoals Montana, Palace en Beau Séjour.
Het heeft Luzern een sfeer van groots genieten bezorgd – van mooie dingen, van lekker eten, een goed glas, kwaliteit boven alles. Dus toen er een nieuwe concertzaal moest komen, was alleen het beste goed genoeg, eentje die nu tot de top van Europa hoort. Misschien wel een beetje logisch ook, in de stad waar Richard Wagner een groot huis aan het water had. Tegenwoordig is daar het Richard Wagner Museum gevestigd met zijn Erard-vleugel uit Parijs als pronkstuk. Hier worden vooral zijn muziek en tijd in Luzern (1866 -’72) gevierd. Maar ook zijn antisemitische kant krijgt aandacht.
Er zijn meer bijzondere musea in de stad. Zo is er het Verkehrshaus der Schweiz, met uiteraard veel prachtige treinen. In hetzelfde pand zit Swiss Chocolate Adventure. Het geeft een kijkje in de wereld van de beroemde chocolade, inclusief proeven natuurlijk. Of neem het Bourbaki Panorama dat het verhaal vertelt van 87.000 Franse soldaten die tijdens de Frans-Duitse oorlog een veilig heenkomen vonden in Zwitserland. De gebeurtenis heeft bijgedragen aan de acceptatie van Zwitserland als een neutraal land bij grote internationale conflicten.
Gastronomische revival
Wat lekker eten betreft, heeft de stad zich de afgelopen jaren sterk ontwikkeld. Klassiekers zoals de Chügelipastete kregen een vegan variant, gevestigde restaurants verfijnden hun typisch Zwitserse keuken en jonge chefs brengen nog altijd vernieuwende gastronomie naar de stad. Zoals Fabian Dumitrache met zijn Bündnerland of neem Robert Steuri van Maihöfli, dat een Michelinster heeft.
Bij het hippe FED staat chef Simon Tanner achter het fornuis. Hij ziet de gastronomische revival van de stad zo: ‘Dankzij een historie van handel staat Luzern open voor andere invloeden. Wij houden van traditie, maar willen ook nieuwe dingen. Bij Fed gaan we voor traditioneel soulfood, alleen in een moderne jas van sharing. Met invloeden uit Azië, Zuid-Amerika en Japan.’
‘Dankzij een historie van handel staat Luzern open voor andere invloeden. Wij houden van traditie, maar willen ook nieuwe dingen’
Na het diner wandel ik dwars door Neustadt naar popcentrum Schüür voor een optreden van Sportfreunde, een Duitse band met fans in Zwitserland. De zaal is afgeladen vol, de muziek goed en de sfeer nog beter. Na afloop besluit ik om lopend terug naar mijn hotel te gaan. Eerst door Neustadt, daarna door het historische hart langs de Kapellbrücke en over de kade met paleishotels.
Om bij mijn slaapadres Hotel Montana te komen gaat er een elektrisch kabelbaantje, een revolutie in de tijd van de bouw, de jaren 1909-’10. In zestig seconden ben je van de Seepromenade in de lobby. Eenmaal in mijn kamer loop ik naar het balkon en kijk naar buiten: het donkere meer, de besneeuwde bergtoppen die oplichten bij de volle maan en de fonkelende lichtjes van de binnenstad.
Winterse treinreis door Zwitserland
Destin Travel heeft een speciale treinreis samengesteld om het Zwitserse winterlandschap in al zijn schoonheid te beleven. Het gaat naar topplekken zoals Luzern, de Rigi en Engelberg met de Titlis. En er wordt gereden met beroemde treinen zoals de Golden Pass Panorama Express én de Glacier Express van Zermatt naar St. Moritz, die onder meer door de Grand Canyon van Zwitserland gaat. Veel mooier wordt de winter niet.