Zeilen in dienst van de wetenschap
Ocean Missions IJsland
WideOyster fotograaf Frits Meyst stapt aan boord bij een groep internationale wetenschappers in de wateren rond IJsland, met als doel gezamelijk het milieu in kaart te brengen. De resultaten zijn schokkend. Ga jij mee als burgerwetenschapper op de volgende expeditie?
“Orca’s! Orca’s op twee uur!” Roept Louise, de Deense walvisresearcher vanaf haar uitzichtpunt op de boeg van de IJslandse schoener Opal. Drie zwarte zwaarden klieven door het ijskoude water. Aan boord scannen 10 paar ogen de horizon af. “Daar! Ze zijn ook aan bakboord!” roept Lauren, vanachter het roer. De Orca’s zwemmen in cirkels om scholen haring heen. De zeevogels hebben de vis ook ontdekt en duiken massaal loodrecht het water in. Een van de orca’s springt uit het water, ik richt mijn camera, maar mis. Het ging te snel. Het is de eerste keer dat ik orca’s zie. Je moet ogen in je achterhoofd hebben om ze te fotograferen, want eentje komt twee meter achter de boot ineens omhoog. Daar staan we dan: 4 walvisresearchers, een microplastics specialist, een industrieel ontwerper, een milieujournalist, 2 zeelieden en een fotograaf. Allemaal worden we betoverd door het spectaculaire schouwspel.
Het was drie maanden geleden dat Belen Ovide Garcia, een van de initiatiefnemers van Ocean Missions, me belde of ik mee wilde op een expeditie. Ik kende haar al als bemanningslid van de Bark Europa, waarmee ik naar Antarctica zeilde. “Je moet meekomen op onze expeditie!” riep ze enthousiast. “Het wordt een groot avontuur, niet met toeristen, maar met wetenschappers van verschillende pluimage en storytellers die samen research gaan doen rond Ijsland.”
En zo komt het dat ik op een zachte avond in mei in een hot tub zit aan boord van een historisch zeilschip. Terwijl kapitein Heimir van de Opal koers zet naar het westen, beweegt het groene schijnsel van het noorderlicht over de hemel. “Life is good” zegt Belen. “Ik ben zo blij dat jullie er zijn! Het doel van de expeditie is om samen data te verzamelen over de oceaan rond IJsland en om onze bevindingen via de storytellers naar buiten te brengen. Op de volgende reis willen we ook ‘burgerwetenschappers’ meenemen. Dat is iedereen met een passie voor de oceaan die zich wil inzetten voor het milieu. Door ze samen met onze wetenschappers te laten werken worden ze als het ware ambassadeurs voor de oceaan, en dat is ons doel. Er is teveel onwetendheid over het fragiele ecosysteem van onze oceanen bij het publiek, en wat men niet weet kan men ook niet beschermen.”
Op de volgende reis willen we ook ‘burger-wetenschappers’ meenemen. Samen met onze wetenschappers worden ze als het ware ambassadeurs voor de oceaan
Louise Flensborg, is afgestudeerd op de bescherming van arctische zoogdieren. “Tijdens mijn master studie kwam ik er achter dat de meest gangbare risico analyses voor zoogdieren gebaseerd zijn op tropische modellen, maar die gaan in het poolgebied helemaal niet op. Daarom vind ik het belangrijk om juist hier rond IJsland onderzoek te doen.” Louise heeft ook haar dart-geweer bij zich. “Daar zitten holle pijlen in, waarmee ik een stukje huid en vet van een walvis kan oogsten, zonder dat het dier het voelt.” Journaliste Erica komt uit New york. “Ik heb altijd een passie gehad voor de natuur en toen ik de journalistiek in ging kwam ik er al gauw achter dat als ik over het milieu wilde schrijven ik dieper in de materie moest duiken, dus studeerde ik ook milieuwetenschappen.” Zo kwam ze Torsten Geertz, de microplastics onderzoeker, tegen en zeilde samen met hem de wereld over om onderzoek te doen. “Microplastics zijn minuscule deeltjes plastic die in het water terecht komen als plastic vuilnis uit elkaar valt. Doordat het kleine deeltjes zijn komen ze in de voedselketen terecht. Kleine visjes eten kril, worden gegeten door grotere roofvissen en uiteindelijk eten wij die vissen weer. Daarom is het zo belangrijk om hier onderzoek naar te doen.” Het dovende noorderlicht is het signaal om te gaan slapen.
De volgende ochtend staat er eindelijk gunstige wind en Heimir besluit dat het tijd is om de zeilen bij te zetten. In de striemende regen staan de wetenschappers aan dek en onder Heimir’s commando hijsen we de zeilen. Dat gebeurt op een traditionele houten schoener niet met bepaald met een druk op de knop. Hij maakt de juiste lijnen los en in teams zetten we de zeilen op. 20 minuten later zijn we onder zeil en maakt het schip 8 knopen. Heimir kijkt trots omhoog. Toen North Sailing dit schip kocht wilden we meteen onze ‘footprint’ beperken. De dieselmotor werd vervangen door een elektromotor en grote accu’s. Als we zeilen, draait de schroef mee waardoor we via een dynamo de accu’s weer bijladen. Daardoor kunnen we in de fjorden heel stil varen en zonder uitstoot. Normaal gesproken zeilen we met toeristen in Groenland, maar ik wil met North Sailing ook teruggeven aan de oceaan. Daarom maken wij het schip 2 keer per jaar beschikbaar voor als research platform voor wetenschappers en maken we deel uit van Ocean Missions.
IJsland is een van de ruigste eilanden op aarde. Honderden vulkaan-uitbarstingen, wilde stormen en krachtige oceaangolven hebben het eiland door de millennia heen gesculptuurd tot een scherpe massa van zwart graniet
Zodra de zeilen staan, zetten Torsten en Lauren een groot bouwwerk van afvoerpijp en gaas in elkaar. “Dit is de Manta Trawl.” Verklaart Torsten. “Hiermee filteren we het water over een bepaalde afstand en in een bepaald grid waarvan we de coordinaten bijhouden. Daarna controleren we filters op microplastics. De uitkomsten kun je dan extrapoleren om zo een waarde te geven aan een heel gebied. IJsland is heel belangrijk voor microplastics research want er komen hier veel grote stromingen samen” De Manta Trawl gaat overboord en voor ons is dan het werk gedaan en kunnen we genieten van het uitzicht.
Ijsland is namelijk een van de ruigste eilanden op aarde. Honderden vulkaanuitbarstingen, wilde stormen en krachtige oceaangolven hebben het eiland door de millennia heen gesculptuurd tot een scherpe massa van zwart graniet. Daarop groeien slechts gras en en wilde struiken. Kilometers lange gletsjers schuurden de rotsen af en gleden langzaamaan de diepe fjorden in. De steile kliffen vormen de habitat voor grote vogelkolonies. Jan van Genten, papegaaiduikers en stormvogels.
Na 3 mijl wordt de manta trawl gelicht en de inhoud door een fijne zeef gespoeld. Nadat ze ziet hoe het werkt zit ook Louise achter een microscoop om stukjes plastic te zoeken: “Ik vind het heel interessant om te zien hoe Torsten zijn research doet. Kijk mij nu eens zitten: Van de grootste zoogdieren op aarde op zoek naar microplastics.”
De volgende ochtend breekt de zon door de wolken en werpt haar magische licht op de Opal die bij Arnarstapi voor anker is gegaan. Het dorpje wordt overschaduwd door een vulkaan en de haven is zo klein dat we slechts met de bijboot aan de kade kunnen komen. In de wildernis van geel gras staat hier en daar een houten huis. De rondweg van het eiland zorgt voor een enkele auto, verder is het oorverdovend stil. Een paar ganzen dobberen in een poel, en op de hellingen lopen schapen, maar als we bij de rotsen komen is het een gekakel van jewelste. Treed binnen in de broedkamer van alle kustvogels. De zwarte rotsen kleuren wit waar de nesten zijn en er hangt een doordringende vislucht van alle vogelpoep. Onder me beuken blauwgroene oceaangolven zich bulderend te pletter en niet veel later zijn we weer aan boord van Opal.
Onder me beuken blauwgroene oceaangolven zich bulderend te pletter en niet veel later zijn we weer aan boord van Opal
“Blow!” roept Lauren, die in het dagelijks leven een walvis toerboot bemand. We turen over de golven om te kijken waar de walvis zich bevind. Bij de tweede ‘blow’ zien we ook de ‘fontein’. “Daar” roept Charla de doorgewinterde walvisresearcher uit Canada. “Ja! Een potvis” Ze groeide praktisch met walvissen op in Vancouver maar heeft nog nooit een potvis gezien en is in alle staten. Ze neemt zelfs selfies met hem. We wachten op de duik, want alleen dan komt de staart boven en de staart is als een vingerafdruk. Als je daar een foto van hebt, kun je de walvis identificeren en ‘tracken’ in de database. De potvis is klaar met zijn dutje en bolt zijn rug. In slowmotion komt de enorme staart van het 18 meter lange gevaarte boven water. Mijn camera klikt en schiet een prachtige plaat tegen de achterliggende gletsjer. Iedereen juicht om de waarneming.
De wind draait naar het westen en daardoor kunnen we niet meer zeilen. Op de motor beuken we nu recht tegen de golven in. Als daarbij de oceaandeining ook nog in het spel komt wordt het schip een als een woeste stier die zijn berijder wil afschudden. Al snel heb ik nog maar twee keuzes: buiten in de inmiddels razende storm naar de horizon staren of in bed gaan liggen met mijn ogen dicht. Heimir laat de klotsende hot tub leeglopen terwijl de storm elke brekende golf horizontaal over het dek heen waait. Na een half uurtje in de elementen ben ik tot op het bot verkleumd en kies ik net als de rest van de bemanning voor het bed. In de keuken vliegen de pannen door het rek, maar het geeft niet want niemand heeft honger. Droge biskwietjes en thee houden ons in leven, en vullen aan wat regelmatig in de toiletpot verdwijnt. Na 48 uur marteling draaien we de haven van Grimsey in en daarmee komt een einde aan de zeeziekte. Welkom landziekte… Ja het bestaat echt! Zodra ik met beide benen op de wal sta, zegt mijn hoofd nog steeds dat we bewegen en zolang het evenwichtsorgaan en je andere zintuigen het niet eens zijn met de input van informatie, is de maag misselijk.
Grimsey is een klein eilandje van vijf vierkante kilometer met een haven, een vliegveld en 61 bewoners. Het glooiende groene landschap eindigt abrupt in steile kliffen, met daaronder zwarte kiezelstrandjes. Grimsey is ook een broedplaats voor papegaaiduikers. Natuurlijk wil ik een goede foto maken, maar ik ben geen vogelaar en ik heb geen camouflagetent en geen tijd om een hele dag te wachten op een landende ‘Puffin’, zoals de papegaaiduikers ook bekend staan. Er zitten verschillende paartjes in het gras, en ik kruip langzaam op mijn buik door het gras. Om de zoveel meter schiet ik een paar plaatjes en dan weer een stukje dichterbij. 2 paartjes zijn nogal afgeleid waardoor ik ze dicht kan naderen. Wat zijn ze mooi, met die grote snavels en hun bolle koppies. Mijn dag kan niet meer stuk.
Zeilen op een Traditionele Schoener
Opal is een schoener, een traditioneel getuigd zeilschip van North Sailing, dat expedities rond IJsland en Groenland doet. Wie niet mee wil op een wetenschappelijke expeditie kan ook mee met een zeiltocht. Ook kun je met North Sailing op walvissen spotten op de beste walviswateren van Europa.
Even verderop zie ik onze wetenschappers op het strand. Onder leiding van Lauren verzamelen ze al het afval over een lengte van honderd meter en noteren het gewicht en soort afval. “Kijk” zegt Lauren, “dit is bijna allemaal plastic afkomstig van de visserij.” Ze heeft haar handen vol aan drijvers voor visnetten. “Overal waar ik kom doe ik ‘beach clean-ups’ Het afval nemen we mee en de resultaten worden bijgehouden in Duitse database. We doen dit volgens een vast principe en zo kunnen mensen zonder wetenschappelijke kennis toch bijdragen aan research.”
“Bij de Orca’s hebben we hoogste concentratie microplastics op deze reis gemeten: Maar liefst 8,125 deeltjes per vierkante kilometer”
Torsten vult aan: “Die microplastics worden ook al in de magen van de haring aangetroffen, bij grote hoeveelheden denkt de haring dat hij voldoende gegeten heeft, en groeit niet uit tot de normale grote. Dat heeft weer gevolgen voor de visstand, met alle gevolgen voor de rest van de voedselketen.” En wie eten de haringen? Kabeljauw en Orca’s. En wie eten de Kabeljauw? Juist: de mens! Belen roept vol vuur: “Dit is dus waarom we samen op deze expeditie zitten! Iedereen heeft een stukje van de puzzel en alleen samen kunnen we dit naar buiten brengen. Ocean Missions is nu al succesvol!”
Help wetenschappers de oceaan te beschermen
Ga mee op expeditie als burgerwetenschapper
Ocean Missions heeft als doel de oceaan rond IJsland in kaart te brengen op het gebied van het het milieu. Ook jij kunt mee! Als burgerwetenschapper werk je samen in een team en help je mee met onderzoeken naar microplastics, walvissen, vogels en vervuiling. Het is een avontuur om nooit te vergeten en je doet zinvol werk. In 2020 vaart de Opal weer twee keer uit voor de Ocean Mission Expedition. Meld je nu aan en lever een bijdrage aan de Oceaan.
I