Op expeditie met Outdoor Vagabond:
Winteravonturen in Zweden
Scheuren met sneeuwscooters over bevroren meren. Met expeditie ski’s naar de toppen lopen van het Scandinavische Gebergte. Sneeuwgrotten bouwen, én erin slapen. We gingen op winter expedities in Grövelsjön in Zweden met Outdoor Vagabond. “Het is ongelofelijk hoe stil het in de sneeuwgrot is.”
Vlagen sneeuwvlokken jagen opgestuwd door een forse windkracht 11 over de ijzige bodem. Het lijkt alsof ze spelen met elkaar. Racen. Tikkertje spelen. Buitelen en stuiteren. Mijn expeditie ski’s zinken knerpen en knisperen in de vers gevallen sneeuw. De lucht is fris en schoon. Een bleke zon gooit stralen licht door een brekende, melkwitte lucht en verandert de glooiende berg even verderop in glanzend zilver. Het gezonde buitenleven of friluftsliv, zoals de Zweden het noemen, voelt als goud.
BASISLAGEN
Goud? Koud, hoor ik je denken. Nou, dat valt reuze mee. Het is min tien, en met deze wind is de gevoelstemperatuur bijna min veertig. Valt reuze mee? Ja. Want op kou kun je je prima kleden. Met een goede basis laag van merino wol, een tussenlaag, windbreker, jas, goede handschoenen en een muts heb je werkelijk nergens last van. Sterker nog. Ik heb het regelmatig domweg warm wanneer we langzaam voortbewegen op onze expeditie ski’s door het verstilde ijslandschap van de Scandinavische Gebergte bij Grövelsjön, in het noordelijkste deel van de provincie Dalarna in midden-Zweden.
OEROUD
Dat Scandinavische Gebergte is een oeroud massief. Heel vroeger, voordat het supercontinent Pangea uit elkaar viel, vormde het een geheel met de Schotse Hooglanden, Ierland, Newfoundland en de noordoostelijke Appalachen. Duizenden jaren lang was dit gedeelte van de wereld bedekt onder enorme gletsjers die traag over het landschap schuurden. Die verbrijzelden de stenen en slepen het landschap uit tot een glooiende geheel. Bomen vind je hier niet, ondanks dat we maar op duizend meter hoogte zitten. De boomgrens ligt hier op zevenhonderd meter. Overigens zijn we op een steenworp van de Noorse grens. Die grens wordt bepaald door de afvloeiing van het water. Daar waar het naar het westen stroomt, begint Noorwegen. Vloeit het oost, dan ben je in Zweden.
“Dit is hoe Roald Amundsen Scott versloeg in de race naar de Zuidpool”
Even over die expeditie ski’s. Daar zijn namelijk best wat misverstanden over. Het zijn zeker geen alpine ski’s, maar ook geen langlaufski’s. “Langlaufski’s zijn smaller,” weet Adam Lindgren onze gids en eigenaar van Outdoor Vagabond. “Expeditie ski’s zijn ietsje breder. We gebruiken ze om te ‘wandelen’ door gebieden waar veel sneeuw ligt. Zonder de latten, zak je diep weg in de losse sneeuw. Amundsen versloeg Scott ermee in de race naar de Zuidpool.”
DOODEENVOUDIG
Geen zware skischoenen voor de expeditie ski maar meer een soort gewone bergschoenen. Het enige verschil is dat er onder de zool een opening is die je in de ski klikt. Ben je klaar met skiën, kun je er prima mee wandelen. Expeditie skiën is doodeenvoudig. Het is heel even wennen, maar binnen een uur weet je niet beter. Ik maakte in eerste instantie de denkfout dat je er ook prima gewoon mee kunt skiën. Maar dat moet je nou juist net niet doen, al kan het wel, maar dat vergt oefening. Wanneer je omhoog of omlaaggaat, plak je een vel met fijne haartjes onder je ski. Zo heb je meer grip en glij je niet weg. Expeditie skiën is perfect om in alle rust dit winter wonderland te verkennen. Zeker in combinatie met een sneeuwscooter.
VERWARMDE HANDVATEN
Ik suis dwars door de sneeuwstorm over een bevroren meer. De kilometerteller geeft vijftig aan, maar ik heb het gevoel dat ik al veel sneller ga. Met mijn duim druk ik het gas nog wat meer in. De sneeuwscooter reageert alsof we een zijn. De woeste sneeuw schuurt snijdend over een klein stukje van mijn wangen. Het enigste deel van mijn lichaam dat niet dik ingepakt en bedekt is. De handvaten van de grommende scooter zijn verwarmd, dus om die heerlijk knus te houden is geen enkel probleem. Je mag in Zweden met je rijbewijs B als Nederlander sneeuwscooter rijden, mits onder begeleiding van een Zweedse gids. Adam, rijdt naast me, dus dat zit wel snor. Overal zijn sneeuwscooter paden. Af en toe zien we passeren we wandelaars op expeditie ski’s. Vriendelijk gaan de handen omhoog wanneer we afremmen en we ze met een slakkengang passeren. Wel zo veilig en vriendelijk.
De deur is open en een gietijzeren kachel lacht ons toe
We stoppen de sneeuwscooters bij een eenzame houten berghut. De deur is open en de gietijzeren kachel lacht ons tegemoet. In de hoek ligt droog hout en een bijl. Langs de wanden, rond de haard, banken. Aan de muur hangt een kastje met noodvoorraden. Voor als je verdwaald of in een noodsituatie bent. Er liggen lucifers, bonen, verband en andere handige zaken plus een bijbel. Perfect geregeld, zoals alles in Zweden. Een vriendelijk briefje vraagt of men kan appen als er iets mist, dan wordt het aangevuld. Binnen enkele minuten knappert er een behaaglijk vuurtje.
ULTIEME RUST
Adam zit op de praatstoel en vertelt wat hij zo heerlijk vindt aan het friluftsliv. “Omdat ik opgegroeid ben in Zweden, had ik geen idee dat ik een liefhebber van de natuur ben. Of beter gezegd. Dat was gewoon heel erg vanzelfsprekend. Opgroeiend in Zweden, als kind, speelde ik in de bossen. We plukten paddenstoelen, bouwden sneeuwhutten. Ik was constant in de natuur. Toen ik ouder werd ontdekte ik pas dat er mensen waren die bijna nooit in de wildernis kwamen, die in steden wonen. De liefde voor de natuur zit er bij mij zo ingebrand. In de wildernis laad ik mijn batterij op, maar in de bossen en bergen verbrand ik ook mijn energie. In de natuur vind ik de ultieme rust en het ultieme avontuur.”
“Omdat ik opgroeide in Zweden, had ik geen idee dat ik verliefd was op de natuur. Of beter gezegd. Het was gewoon heel natuurlijk”
Met dat avontuur zit het wel snor met Adam als gids. Hij weet de beste plekjes, heeft het beste advies en grossiert in life hacks. Zo leert hij ons dat je een knapperend vuurtje in de buitenlucht binnen een halve minuut geregeld hebt, met behulp van wat flinters van de witte bast van de berkenboom. “De bast zit vol olie en heeft maar een vonk nodig om te vlammen. Het zijn de aanmaakblokjes van Moeder Aarde in deze contreien.”
OUTDOOR SPECIALIST
Adam weet waar hij het over heeft. Hij heeft van die zinderende liefde voor de natuur zijn vak gemaakt. Als outdoor specialist heeft hij over de hele aardbol expedities begeleid. Kilimanjaro, Himalaya. Wil je op expeditie? Waar dan ook? Adam is je man. Met Outdoor Vagabond biedt hij een keur aan outdoor avonturen aan. Van Nordic back-country ski expeditions via leren hoe je moet overleven in de natuur in de winter tot volledige expedities voor gevorderden. Geweldig leuk en super leerzaam.
De kers op die taart is toch wel die bloedhete sauna bij Lövåsgården
SNEEUWHOL
“Vandaag gaan we winterkamperen,” lacht Adam. Op z’n Scandinavisch welteverstaan. Met de sneeuwscooters tuffen we de berg op. Adam stopt en wij volgen zijn voorbeeld. Achter een van de sneeuwscooters hebben we een slee hangen waar onze bagage inzit. Rugzakken met extra kleding, extra handschoenen, proviand, scheppen, peilstokken, branders. Alles wat we nodig hebben om vannacht buiten te slapen. Op sneeuwschoenen en ski’s hiken we de heuvel over tot we in een klein dal komen. “Dit lijkt me een uitstekende plek om een sneeuwhut te graven,” zegt Adam. Hij pakt zijn peilstok, vouwt hem uit tot hij drie meter lang is en prikt met de stok in de sneeuw om te testen hoe diep de sneeuw is. De stok glijdt er helemaal in. “Wanneer je door noodweer overvallen wordt in de winterkou is het vooral zaak dat je warm blijft en beschut kunt overnachten,” legt Adam uit. “Een sneeuwhut is een goede en eenvoudige manier. Pak maar een schep.”
Adam legt uit dat we eerst recht de berg in moeten graven, de ingang. Wanneer we een gat van anderhalve meter diep hebben gegraven, geeft Adam aan dat we naar rechts moeten gaan graven. De sneeuw die we weggraven, gooien we op een tentzeil. Wanneer die vol is slepen we het zeil uit de grot en gooien hem leeg. Ja, en dan weer door. “Zorg ervoor dat het plafond een koepelvorm krijgt,” legt Adam uit. De sneeuw boven de onze sneeuwgrot geeft druk. Wanneer je bij een koepel kracht zet van boven, wordt hij alleen maar sterker. Zo maak je een sneeuwhut die niet instort.”
Ik voel me een sneeuwarchitect. Wanneer we het plateau voor ons bed hebben gegraven, maken we inham voor onze tassen, een paar nisjes voor kaarsen en met de peilstok maken we een gat naar boven zodat er altijd lucht is in de grot. Het is ongelofelijk hoe stil het in de grot is. En hoe warm, in vergelijking met buiten waar een volgende sneeuwstorm de bergen geselt. “Sneeuw isoleert. Daarom kun je buiten staan roepen naar degene die binnen is, maar grote kans dat hij het niet hoort,” lacht Adam, duidelijk in zijn element. “Hoe koud het buiten ook is, in de grot blijft het altijd rond de nul graden.”
BUITENKEUKEN
Wanneer de sneeuwhut klaar is, pompen we de matrasjes op (want we willen natuurlijk wel lekker liggen) en rollen de slaapzakken uit. Lampjes erin en, verdomd, wat een knus huisje. “Overigens nooit vergeten een schep binnen te houden,” wanneer het hard sneeuwt ’s nachts kan het zijn dat de ingang bedekt raakt onder de sneeuw, dan is de schep handig om weer naar buiten te graven,” legt Adam uit terwijl hij ondertussen een heuse buitenkeuken heeft gegraven en op branders begonnen is aan de maaltijd.
De zus van Adam is net een bedrijfje begonnen in thuis gedroogde maaltijden en wij mogen ze testen. Er staat Indisch op het menu. Gebakken naan brood met een uitstekende curry en rijst. Er zijn restaurants waar je slechter eet. Wow. Lekker. Met volle buikjes kruipen we onze sneeuwhut in om te dromen van meer winterse avonturen. Buiten giert de wind en vliegen vlagen sneeuwvlokken opgestuwd door een forse wind horizontaal langs de ingang. Wie had ooit gedacht dat je knus kon slapen in een gat in de sneeuw. Wat een avontuur.
“Als het ‘s nachts hard sneeuwt, kan de ingang bedekt raken met sneeuw, dan is de schop handig om jezelf weer uit te graven”
De Sami
Het Sami volk is het enige oorspronkelijke en inheemse volk dat Europa kent. Het land van de Sami, dat in hun eigen taal Sápmi heet, omspant het noordelijk deel van Zweden, Noorwegen, Finland en Rusland. De meest zuidelijke Sami vind je in Dalarna, waar wij nu zijn.
Adam stelt ons voor aan Peter Anderson, een Sami leider. “Wij Sami kennen onze eigen taal, cultuur en gebruiken. Sápmi is het land waar we wonen. Het land waar ik van hou. Een land met sneeuw bedekte bergen, woeste rivieren, ongerepte meren en stroompjes, toendra’s en bossen. Wij, de Sami, wonen hier al sinds mensenheugenis en onze voorvaderen waren jagers en vissers, die wilde planten en bessen verzamelden. Onze cultuur is verweven met rendieren. Rendieren en de natuur zijn alles voor ons.”
De Sami zijn een levende erfenis uit de tijd van jagen en verzamelen, waarin de Sami herders de rendieren volgden op hun eeuwenoude trekroutes en seizoensgebonden foerageergebieden, van winter naar voorjaar, zomer naar najaar. Uiteraard is hun leven wel veranderd, maar de Sami proberen zo goed en zo kwaad hun cultuur te behouden.
Verken de Zweedse wildernis
Into The Wild
Wie weer eens echt wat anders wil, is bij Adam’s Outdoor Vagabond aan het juiste adres. Nordic back-country ski expedities, winter camping, winter survival, winterse huttentochten, sneeuwscooter safari’s. Het kan allemaal. Overigens niet alleen hier in midden-Zweden, maar ook bijvoorbeeld naar het natuurreservaat Sarek nog veel hoger in het noorden. Het liefst maakt Adam avonturen op maat. Dus kijk op z’n website of neem eens contact met hem op, je gaat er zeker geen spijt van krijgen.
I