Een rode woestijn met bergpuisten die op smeltende chocolade-ijsjes lijken, eeuwenoude mysterieuze steden, een zee zo dood als een pier is en op iedere straathoek een mystiek bijbelverhaal. Dat is Jordanië, parel van het Midden-Oosten.
Welkom op de rode planeet
Wadi Rum, Jordanië
De heldere woestijnhemel vol fonkelende sterren boven de Jordaanse Wadi Rum is veranderd in zandstrepen, fel verlicht door de koplampen van de geparkeerde jeeps. Hamad, een van onze gastheren, had toch gelijk over de haboob (Arabisch voor stofstorm) voor het slapen gaan. Een tent vliegt door de lichtbundels als een spook in de duisternis. Het is moeilijk te zien. En om te ademen. Al mijn lichaamsholtes vullen zich met dit fijne woestijnstof. Gelukkig heb ik een duikbril naast mijn kussen liggen. Ik vond ze eerder deze week tijdens het duiken op de bodem van de Rode Zee. Praktisch.
Ik wikkel mijn keffiyeh, de Jordaanse rood-witte sjaal, om mijn hoofd, bedek mijn mond en neus, en zet mijn duikbril op. Op deze manier, ben ik beschermd tegen de zandstorm. Ik sta snel op om anderen in het kamp te helpen redden wat er te redden valt.
Wadi Rum betekent ‘Vallei van het Zand in de Lucht’.
DE RODE PLANET
Wadi Rum doet zijn naam eer aan. Het betekent “Vallei van het Zand in de Lucht.” Het lijkt op een enorm rood strand waar torenhoge rotsformaties van zandsteen en graniet lukraak zijn rondgeslingerd. Puisten lijken op smeltend chocolade-ijs of op draken of een gorilla, afhankelijk van hoe de rotsen zijn geërodeerd en hoe groot je fantasie is. Deze plaats zou de woestijn kunnen zijn waar Jezus 40 dagen en nachten ronddwaalde zonder voedsel of water. Naast de dorst en de honger was er de hitte: het is hier snikheet, met temperaturen ver boven de 100 graden. Ik ben niet verbaasd dat het hem visioenen gaf.
Sinds 2011 staat dit gebied op de Werelderfgoedlijst van UNESCO, vooral vanwege de oude rotstekeningen en een tempel die hier zijn achtergelaten door de Nabateeërs, een stam die hier in het Midden-Oosten leefde tijdens de klassieke periode. De filmindustrie is nogal dol op dit unieke stukje planeet. Omdat het zand rood en bijna surrealistisch is, wordt Wadi Rum regelmatig gecast als de rode planeet. Mission to Mars, Red Planet, The Last Days on Mars, en The Martian zijn hier allemaal opgenomen. Voor The Martian, hebben ze zelfs een hele weg aangelegd, lantaarns en al. De Bedoeïenen rijden er graag doorheen in hun SUV’s.
KOFFIE MET KARDEMOM
Ik hurk neer op een prachtig tapijt in Abu Yussuf’s bedoeïenenkamp. Letterlijk betekent zijn naam “vader van Yussuf”, omdat mannelijke Bedoeïenen de naam van hun oudste zoon krijgen zodra ze vader worden, en de oudste zoon van Abu Yussuf heet…Yussuf.
Abu Yussuf maakt een vuur van de takken die zijn zonen voor hem verzameld hebben. Hij zit op zijn knieën in zijn donkere, op maat gesneden jalabiyyeh, de traditionele kledij voor Jordaanse mannen. De geur van koffie en kardemom, het brouwsel dat kookt in een zwartgeblakerde pot, vult de woestijnlucht.
Koffie in Jordanië is nooit zomaar een snel kopje; het is een heilig ritueel in de bedoeïenencultuur. Oorlogen zijn uitgevochten voor een kop koffie, huwelijken geregeld en relaties verstevigd. Abu Yussuf schenkt eerst een kopje voor zichzelf in om te testen of de koffie heet genoeg is. Je zou niet alles in een keer op moeten kunnen drinken, dat zou betekenen dat Abu Yussuf er niet genoeg moeite voor heeft gedaan en koude koffie schenkt. Een dodelijke zonde.
“Het kopje moet altijd in je rechterhand staan,” zegt Abu Yussuf terwijl hij de plaatselijke koffie-etiquette begint uit te leggen. De linkerkant wordt alleen gebruikt voor andere zaken, zoals naar het toilet gaan. Je rechterhand gebruiken geldt niet alleen voor eten in Jordanië, maar is ook heel belangrijk voor koffierituelen.
Oorlogen zijn uitgevochten over een kop koffie, huwelijken geregeld, en relaties verstevigd
Je moet je koffie ook niet afkoelen. Je draait het rond in je kopje tot het drinkbaar is, en drinkt het dan in drie slokjes. Niet meer, niet minder. Heb je genoeg koffie gedronken? Zwaai je kopje heen en weer, om te laten zien dat je genoeg hebt gehad. Wil je een extra shot? Til je beker op. Maar niet meer dan drie keer, want dat zou onbeleefd zijn.
En onbeleefd zijn is niet goed. Voor je het beseft, ontketen je een stammenoorlog in Al-Mamlakah al-Oerdoennijjah al-Hasji-mijjah, of het Hasjemitische Koninkrijk Jordanië, zoals het land officieel heet. Grapje: De Bedoeïenen staan bekend om hun vriendelijkheid en zijn ongelooflijk gastvrij.
HELE LUCHT
Het zijn trouwens niet alleen films over Mars die zich afspelen in de woestijn van Wadi Rum. Hier vond ook de Grote Arabische Opstand plaats. De Arabieren vochten voor onafhankelijkheid van het Ottomaanse Rijk tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hun strijd werd aangewakkerd door de beloften van Lawrence of Arabia voor een onafhankelijk Arabisch rijk. Helaas is de onafhankelijkheid er nooit gekomen nadat de Engelse en Franse regeringen in 1916 de Arabische wereld onder elkaar hadden verdeeld in het geheime Sykes-Picot-akkoord.
De Arabische leiders voelden zich verraden, en dat waren ze ook. Veel van de hedendaagse problemen in het Midden-Oosten gaan terug op de gevolgen van de verbroken belofte van T.E. Lawrence, iets onvergeeflijks in de traditie van de woestijnstammen.
WideOyster Trip Selectie
BIJBELSE VERHALEN
Jordanië werd onafhankelijk op 1 maart 1946. Maar de gedocumenteerde geschiedenis van het land gaat ver terug. Als je door Jordanië reist, zijn de bijbelse verhalen niet te missen.
Hier volgt een korte bloemlezing uit de bijbelse geschiedenis van de Jordaan: De plaats waar Jezus werd gedoopt ligt op minder dan 2 kilometer (1,2 mijl) van de rivier de Jordaan. Deze plaats is ook bekend als “Bethanië aan gene zijde van de Jordaan”. Volgens de legende werd Jezus daar gedoopt door Johannes de Doper, die iets verder weg, in Mukawir, onthoofd werd.
“Toen beklom Mozes de berg Nebo vanaf de vlakten van Moab tot de top van Pisgah, tegenover Jericho. Daar toonde de Heer hem het hele land, van Gilead tot Dan”
In Bethanië vind je ook Tell el-Kharrar. Volgens de Bijbel steeg de profeet Elia vanaf deze heuvel in een wervelwind naar de hemel, een groots schouwspel met strijdwagens en paarden van vuur. Aan de rand van de Jordaanvallei ligt de berg Nebo, de berg waar Mozes de Israëlieten het beloofde land toonde voordat hij stierf. De hoofdstad Amman wordt in de Schriften Ammon genoemd, de hoofdstad van het koninkrijk der Ammonieten. Op een berg in deze stad staat nog steeds een trotse citadel, waarvan wordt gezegd dat hij door koning David is gebouwd.
De lijst van bedevaartsoorden is eindeloos. Het duizelt me soms, al die geschiedenis, bijbels of niet. Maar het historisch besef overweldigt. De wieg van onze cultuur staat hier, op deze rotsachtige grond.
EEN HABOOB IS AAN HET BROUWEN
Een paar dagen geleden kende ik de geheimen van de Dode Zee totaal niet. Ik kon de intensiteit van de zandstormen in Wadi Rum niet bevatten. De nacht voor de grote haboob, valt de nacht in het bedoeïenenkamp. Het kamp ligt precies op de plaats van de mogelijke route van de uittocht van de Israëlieten uit Egypte, die Mozes leidde.
De waterpijp borrelt traag. Het gezicht van Hama Mohammed Nasser al-Zawaida (ik mag hem Hamad noemen) licht op door de gloeiende kolen van het kampvuur dat de laatste stukken hout in ons kamp in Wadi Rum aan het verbruiken is. Zijn keffiyeh is vakkundig om zijn hoofd gedrapeerd. Zijn sneeuwwitte jalabiyyeh steekt af tegen de donkere lucht. Het is me een raadsel hoe ze die kleding hier zo schoon houden. Maar Jordanië zit vol magie.
Hamad oefent zijn Engels en probeert mij wat Arabisch te leren. Hij wijst naar het langzaam uitdovende vuur. “Hariq,” zegt Hamad: vuur. We zitten in stilte naast elkaar en kijken naar de sterren terwijl we de shisha roken en de zoetgeurende damp uitblazen. Het is vredig. Als je bij de bedoeïenen bent, voel je het echte Jordanië.
Hamad kijkt naar de lucht en wijst naar de verte. Haboob, zegt hij. Heldere hemel, fonkelende sterren. Ik zie niets dat wijst op een zandstorm. Maar de bedoeïenen lezen de lucht en het zand. Misschien heeft hij gelijk, denk ik, terwijl ik de deken over mijn hoofd trek.
