Een combinatie van onmogelijk blauwe gletsjermeren die ijzige toppen weerspiegelen en een samensmelting van warme en open culturen wiens legendarische gastvrijheid geen grenzen kent: Dit is het tomeloze Tadzjikistan.

Met 93% berglandschap, waarvan een groot deel 3000 meter of hoger, voelt Tadzjikistan echt alsof je in een luchtkoninkrijk bent binnengestapt. De hoofdattractie van het land: De torenhoge, kronkelende, ruige pieken van de Pamir. Zij maken de reis door Tadzjikistan zowel prachtig als zwaar. De kleine binnenstaat in Centraal Azië biedt oneindig veel avonturen, van de hooggelegen Pamir Highway tot het verbazingwekkend mooie Fann-gebergte, via de weinig bezochte Vallei van Rasht, richting het noorden naar de met blauwe tegels bezette Zijde Route-architectuur van de Vallei van Fergana. Tadzjikistan trekt maar een kleine hoeveelheid toeristen vergeleken met andere, bekendere bergrepublieken. Reizigers die de uitdaging aangaan zullen worden beloond met het zien en ervaren van het leven op het Dak van de Wereld.

Ooit was dit een populaire bestemming voor Sovjet-alpinisten, maar met de ontbinding van de Sovjet Unie en de daaropvolgende Tadzjiekse burgeroorlog kwam de interesse in de regio tot stilstand. Nu het stof is gaan liggen, rijzen de Fanns weer als voorheen.

Bezaaid met kristalheldere meren die worden gevoed door rollende gletsjers, gelegen in amfitheaters van steile pieken, is het Fann-gebergte een van Tadzjikistans grootste troeven. Met wandelingen die gaan van simpele dagtrips langs stoffige oude wegen in de Haft Kul tot meerdaagse trekkingen die de hoogtepunten van het gebergte samenbrengen, tot zelfs uitdagende bergbekklimmingen op de bergen van meer dan 5000 meter hoog, biedt het Fann-gebergte voor elke reiziger een gepaste trekking.

Wild, afgelegen, robuust: De Yaghnob Vallei huist meer dan 2500 jaar levende geschiedenis. De geschiedenis gaat terug naar de tijd van het oude Sogdië, het imperium dat op zijn hoogtepunt in de 6e eeuw v.C. een groot deel van Centraal Azië omvatte. Het Sogdische imperium zou in 722 n.C. vallen toen Divastich, de koning van Panjakent, uit de overblijfselen van Sogdië werd verjaagd door generaal Al Harshi die de Umayyaden op veroveringstocht door Transoxanië leidde. Veel Sogdiërs volgden Divastich naar de Zerafshan Vallei waar hij later gevangen werd genomen door de Umayyaden. Toen ze zich realiseerden dat de Zerafshan Vallei te doorkruisen was, maakten vele Sogdiërs de reis naar het zuiden, over de Zerafshan Bergen om te settelen in de ruige en smalle Yaghnob Vallei, waar ze vrij zouden zijn om hun oude religie en Sogdische tradities uit te oefenen.

De Yaghnobi, een volk dat afstamt van Sogdië, bleef geïsoleerd binnen de grenzen van de Yaghnob Vallei voor een aantal eeuwen, tot in de 1820’s expedities in de buurt begonnen te arriveren. Helaas werden veel Yaghnobi uit de vallei weggehaald, te beginnen in de jaren ’30 van de vorige eeuw tijdens Stalins Grote Zuivering. Ze werden gedwongen om te settelen in de lagergelegen gebieden van de Vallei van Fergana om te werken in de hitte van de Tadzjiekse zomer. Veel Yaghnobi kwamen daarbij om het leven.

Tegen de jaren ’80 van de vorige eeuw, toen de Sovjet Unie uiteen begon te vallen, verhuisden veel Yaghnobi terug naar de vallei. Tot op de dag van vandaag is de Yaghnob Vallei dun bevolkt, maar in enkele nederzettingen zijn een handvol families teruggekeerd, en daar kun je de Yaghnobi taal horen en de pre-Islamitische Sogdische tradities uitgeoefend zien worden.

Istaravshan en Khujand, steden in de Vallei van Fergana, zijn je beste kans om de blauw-betegelde architectuur te zien waar de Zijderoute bekend om staat. Van de levendige Pansjhanbe Bazaar, de blauwe koepel van Masjid i Jami en het prachtige Khujandi Park in Khujand, tot de geweldige verscheidenheid aan moskeeën en madrassas in Istaravshan, biedt de Vallei van Fergana genoeg om de meeste toeristen gelukkig te houden. Hoewel niet even indrukwekkend qua grootte vergeleken met Zijderoute-giganten Samarkand en Bukhara in Oezbekistan, geven de steden van de Vallei van Fergana een pittoresk gevoel en trekken ze bijna geen toeristen.

Reis verder naar kleinere stadjes in de Vallei van Fergana om echt ver buiten de begaande paden te gaan in noord Tadzjikistan. Knibodom, Isfara, Guliston en Shahriston zijn allemaal geweldige plekken om op te nemen in een tocht door Tadzjikistans kronkelende Fergana territorium.

Als je naar het zuiden trekt vanuit Murghab, Tadzjikistans Wilde-Oosten-stadje dichtbij de grens met Kirgizstan en China, wacht je een wilde reis over hobbelende jeep-sporen via de Ak Suu Vallei, die je meevoert door buitenaardse, soms zelfs maanachtige landschappen, langs semi-nomadische familie-yurten en het einde-van-de-wereld-dorp Shaimak.

Met de Ak-Tash Berg die precair over de laaghangende, witte hutten met blauwe randen opdoemt, ligt Shaimak op een heel strategisch punt op de kaart. Een punt vanuit waar je Little Pamir in Afghanistan, Khunjerab Nationaal Park in Pakistan en Taghdumbash Pamir in China allemaal tegelijk kan zien. Hoewel Shaimak tegenwoordig voelt als het einde van de wereld, met deze verbazingwekkende panorama’s van de aangrenzende territoria, was het vroeger een strategische spionageplek toen Rusland en Groot Brittannië vochten om de macht in Centraal en Zuid Azië in de 19^e eeuw.

Oost Pamir is fascinerend, droog en onherbergzaam, maar er wonen hier mensen ook al zijn ze met weinig. Veel van oost Pamir ligt hoog op het Murghab Plateau, met veel lager gelegen stukken op 3.500 meter of hoger. Het is een zwaar leven in dit grensland, waar veel families in de zomer in yurten hoog op de vlaktes wonen, waar hun vee graast, en in de winter wonen ze in de meer ontwikkelde dorpen en steden als Murghab en Alichur om te ontkomen aan de onvergeeflijke elementen.

Er zijn niet veel reizigers die ver van de Pamir Highway afwijken in deze regio, maar zij die dat wel doen worden beloond met wandelingen in maanlandschappen in de Khargush en Toi Tezek Passen, kleurrijke minerale bergen in de Pshart Vallei en warme Kirgizische gastvrijheid in de zomer op de weiden van Sary Goram. Om nog maar niet te spreken over de talloze hot springs verspreid in High Pamir waar je helemaal tot rust kan komen.

Tadzjikistan staat niet echt bekend om haar keuken, maar als er één uniek Tadzjieks gerecht is dat je moet proberen, dan is het qurutob.

Wat is qurutob?

Het gerecht begint met een laag dun en knapperig fatirbrood, in repen gescheurd en op de bodem van een houten schaal gelegd. Daarna wordt de laag fatir rijkelijk bedekt met een romige yoghurt-kaassaus gemaakt van qurut; een bal gedroogde yoghurt die veel gebruikt wordt in heel Centraal Azië. De qurut wordt verdund met water en tot smeuïge saus geroerd, met daarbovenop gebakken uien. Als laatste worden vers gesneden tomaten en kruiden bovenop deze yoghurtberg gelegd. Soms wordt er ook vlees toegevoegd aan dit gerecht, maar meestal wordt qurutob als vegetarisch gerecht geserveerd.

Waar eet je de beste qurutob?

Vraag eender welke taxichauffeur in Dushanbe tijdens lunchtijd om je naar Qurutob Olim te brengen om het Tadzjiekse gerecht te proeven.

In Khorog ga je het best naar Nan Melaan, gelegen aan de rechterkant van de Pamir Highway in het midden van het stadje. Probeer er wel voor 2 uur ’s middags te zijn, want anders kan het zijn dat het op is.