Avontuur in de Scoresby Sund met Tilvera
Zeilexpeditie Groenland
Magazine → Editie #25 →
WideOyster-fotograaf Frits Meyst gaat aan boord van het IJslandse zeilschip Tilvera. Samen met tien andere avonturiers trotseert hij katabatische winden, snijdende vrieskou, crashende gletsjers en aandikkend pakijs om zo diep binnen te dringen in een woest en desolaat eilandcontinent, het thuis van ijsberen, muskusossen en poolhazen. Zeil mee door een van de laatste plekken op onze aarde waar Moeder Natuur nog de baas is en de mens slechts te gast.
‘Bent u Frits?’ vraagt een – aan zijn kleding te zien – doorgewinterde poolavonturier met Vlaamse tongval, als ik naast de onverharde landingsbaan van Constable Pynt in het zuidoosten van Groenland het
De Havilland Canada Dash-8 propellervliegtuig uitstap. Terwijl ik nog even moet wennen aan de modder waarin mijn laarzen wegzakken, antwoord ik verbaasd: ‘Ja, hoe weet je dat?’ Hij lacht, en wijst op al mijn camera’s. “Ik moet u van Belén dit meegeven,’ zegt hij en duwt een jachtgeweer in mijn handen. ‘En hier zijn nog wat patronen.’ Als hij mijn verbaasde blik ziet, licht hij snel toe: ‘Voor de ijsberen.’ De gids zwaait, hij moet gaan, want het vliegtuig vertrekt zo. Daar sta ik dan, met een geweer in mijn handen. Ik weet niet of ik me nu echt veel veiliger voel. Maar goed, laat het avontuur beginnen.
Hij duwt een geweer in mijn handen. ‘En hier zijn wat patronen.’ Hij ziet mijn verbijsterde blik en voegt er snel aan toe: ‘Voor de ijsberen’
Mijn kapitein
In een nabijgelegen baai ligt de Tilvera te wachten, een prachtige 22 meter lange stalen tweemaster gebouwd in Nederland en ontworpen voor alle weersomstandigheden en oceanen. De afgelopen twintig jaar zeilde ze de wereld rond, inclusief expedities naar beide polen en maar liefst acht reizen naar Antarctica.
‘Welkom aan boord, ik ben Belén García Ovide, en dit is mijn kapitein, Heimir Hardarson,’ lacht ze, met een verliefde knipoog in zijn richting. Samen zijn de knappe Spaanse en de zilte zeebonk uit IJsland de trotse nieuwe eigenaren van de Tilvera. Hoewel Tilvera Expeditions nieuw is, heeft het koppel erachter tientallen jaren ervaring met het zeilen en verkennen van de oceanen. De afgelopen tien jaar wijdde Belén zich aan marien onderzoek, en leidde projecten op het gebied van duurzaam toerisme, walvisresearch, plasticvervuiling en burgerwetenschap. “Mijn doel is om de drie pijlers van mijn leven tot nu toe te combineren: zeilen, wetenschap en educatie,’ vertelt ze. ‘Haar’ kapitein ontmoette ze toen ze als gids op een van de walvisexcursies van zijn familiebedrijf werkte. Hij vaart al sinds jonge leeftijd over de oceanen en heeft inmiddels meer dan twintig jaar ervaring als kapitein. ‘Heimir heeft een grote drang naar avontuur, de oceaan en de natuur in het algemeen. Hij is een visionair en geniet ervan om nieuwe mogelijkheden te creëren en expedities op vernieuwende manieren uit te voeren,’ zegt Belén. ‘Hij realiseerde veel innovatieve ideeën bij North Sailing, zoals het ombouwen van sommige boten tot elektrische of hybride boten om milieuvriendelijker te kunnen varen.”
We drijven zonder anker in een kristalheldere, doodstille wereld tussen ijsbrokken die wit afsteken tegen het pikzwarte water van de spiegelgladde fjord
Elf gasten van drie continenten luisteren aandachtig naar de introductie en veiligheidsbriefing en spoedig daarna lichten we het anker en varen op de motor in het windstille Scoresby Sund de ondergaande zon tegemoet.
Pooldisco
De nacht valt. We dobberen zonder anker in een kraakheldere, doodstille wereld tussen ijsblokjes die wit afsteken tegen het pikzwarte water van het spiegelgladde fjord. De overvloed aan sterren die in de poolnacht zichtbaar zijn, roept een bijna melancholische stemming op.
Samen met mijn Zwitserse neef Marco neem ik de eerste wacht. Iedereen aan boord draait om beurten ’s nachts wachtdiensten op de uitkijk naar ijsbergen en bergy bits, stukjes afgebrokkelde ijsberg die groot genoeg zijn om het schip te kunnen beschadigen. De wereld is sereen, maar we blijven alert. Plotseling verlicht een groene explosie de donkere nacht. Het spookachtige groene licht beweegt zich snel door de duisternis, vervagend en verhelderend. Links knalt weer een explosie. En rechts. En links. Magenta en groene nevelslierten trekken hoog door de lucht, soms scherp als schijnwerpers, soms vlammend. Het is de disco van de Groenlandse poolnacht, de aurora borealis, en wij zijn de enigen die de lichtshow zien, de rest ligt te snurken in het vooronder.
Plotseling verlicht een groene explosie de donkere nacht
Flatgebouw
De zon hangt net boven de horizon als ik mijn hoofd uit het luik steek. Behoedzaam naderen we de Solgletsjer, een twaalf kilometer lange ijsmassa die met zijn slome vaart van ongeveer tien meter per dag zichzelf een snelle gletsjer mag noemen. De onophoudelijk duwende ijstong zorgt ervoor dat het vallende ijs een oorverdovend voortdurend schouwspel levert. Pikzwarte loodrechte basalten wanden rijzen op aan beide kanten van de ijsmassa, als tweeduizend meter hoge poortwachters die op ons neerkijken. Dan breekt ineens blauw ijs los – blauw ijs is oud ijs, sneeuw die op een gletsjer valt en samengeperst wordt tot ijs – ter grootte van een flatgebouw, met een geluid dat het best te vergelijken is met een straaljager die door de geluidsbarrière knalt, terwijl een turbine van een Boeing 747 op dertig meter afstand warm staat te draaien. De lawine van klonten dendert recht op ons af. Verlost van de gletsjer, waar ze duizenden, zo niet tienduizenden jaren onderdeel van zijn geweest. De witte wolk komt snel dichterbij. Mijn eerste reflex is om dekking te zoeken, maar de fotograaf in mij wint. Even later worden we opgeslokt door de wolk en hagelt het ijskristallen. Als de wolk wegtrekt is iedereen bedekt met een laagje ijsglitter. Wauw!
binnenstad van haarlem
Voor de Vikingebugt komt de eerste gigantische ijsberg in zicht. Eén zo groot als het centrum van Haarlem. De ijsmassa torent zestig meter boven het dek uit en in het midden staat een enorme, gesmolten kathedraal. Om me een nog beter idee te geven van de afmetingen van de ijsberg, neemt Belén me mee in de zodiak. Vanuit de rubberboot zien we hoe klein de Tilvera afsteekt tegen de enorme blauwe ijsmuur. ‘Is het niet prachtig? We zijn nog maar 24 uur bezig en we hebben al het noorderlicht, een instortende gletsjer en een enorme ijsberg gezien. Nu hebben we alleen nog een ijsbeer nodig en dan kunnen we naar huis?’ lacht ze. ‘Daarom heet het schip Tilvera. In het IJslands betekent tilvera ‘bestaan’ maar ook ‘in het moment zijn’. Als we dit gevoel kunnen overbrengen op onze gasten, creëren we ambassadeurs voor de poolregio. En daarmee dragen we bij aan de bescherming van een van de laatste stukjes ongerepte natuur op aarde.’
‘We zijn nog maar 24 uur bezig en we hebben al het noorderlicht, een instortende gletsjer en een enorme ijsberg’
We varen de Vikingebugt in. Missie: ijsberen spotten. Heimir pakt zijn verrekijker en koerst zo dicht mogelijk langs de kust, terwijl Belén het drijfijs afspeurt. Als het bijna donker is ziet Heimir hoog op een rots twee plukjes wit: een moeder en haar jong liggen uit te buiken na een copieuze maaltijd. ‘We gaan hier voor anker, hopelijk gaan ze morgenochtend weer jagen,” kondigt Heimir aan. “Dat is het voordeel van deze laatste expeditie van het seizoen, er is geen druk om ergens op een bepaalde tijd te moeten zijn. Nu kunnen we wachten op de beren, en dat verhoogt de kans op goede waarnemingen.”
De volgende ochtend is iedereen er als de kippen bij. We turen omhoog, maar de beren zijn verdwenen. Heimir start de motor en langzaam banen we ons een weg door het ijs. Belén is de eerste die hem ziet. ‘Daar! Dat gele blokje naast het witte ijs is zijn kop.” IJsberen zijn inderdaad geel, zo blijkt als de beer nieuwsgierig – of is het hongerig? – terugstaart. Leunend op zijn voorpoten klimt hij behendig op het ijs. Even poseert hij om zich vervolgens in het water te laten glijden. Ik sta versteld van de snelheid waarmee hij vooruitkomt. ‘IJsberen kunnen wel 75 tot 100 kilometer op een dag zwemmen,” weet Belén te melden.
Verken Groenland met North Sailing
North Sailing is gevestigd in Húsavík, IJsland. Met traditionele houten zeilschepen organiseren ze expedities in Oost-Groenland. De reis vertrekt per vliegtuig vanuit Reykjavik in IJsland. Tijdens de laatste expeditie van het seizoen heb je de kans om met het schip terug te varen naar IJsland. Een geweldig avontuur op zich, maar omdat Húsavík de walvishoofdstad van IJsland is, heb je de kans om twee vliegen in één klap te slaan. Interesse om mee te zeilen?
Word vrijwilliger bij Ocean Missions
Belén García Ovide is ook de oprichtster van Ocean Missions. Deze stichting wil de oceaan rond IJsland in kaart brengen op het gebied van milieu. Ze doen dit door betalende vrijwilligers mee te nemen om de wetenschappers te ondersteunen. Zo maken ze wetenschappelijke expedities mogelijk en helpen ze bij onderzoek naar microplastics, walvissen, vogels en vervuiling. Iedereen met een hart voor de oceaan kan zich aanmelden.
BerenSnacks
Bij Denmark Ø zet Heimir de groep aan wal om het onbewoonde eiland te verkennen, hij zal ons aan de andere kant weer oppikken. Echt goede kaarten van het eilandje zijn er niet, dus het wordt sowieso een beetje avonturieren. Diana, first mate van het schip, gaat voorop met het geweer en Belén sluit de rij. Na een eerste steile klim treden we binnen in een rijk van ruige schoonheid en ijzige wonderen. Op de toppen van het bergachtige eiland, met pieken die scherp vanuit de kust oprijzen, heb je een adembenemend uitzicht over de ongerepte wildernis. De zon staat laag en weerspiegelt warm in een paar kleine gletsjermeertjes die langs onze route liggen. Het kan bijna niet idyllischer… Maar dan kraakt de radio: ‘Belén, hier Tilvera, er zijn twee ijsberen op de landingsplek en ze zijn op zeehondenjacht. Wees op je hoede en zoek een nieuwe landingsplek voor ons.’
De adrenaline giert door ons lijf. IJsberen zijn formidabele jagers en ook wij staan op het menu. We buigen ons snel over een alternatieve route en moeten wat vaart maken omdat de wandeling nu wat langer wordt. Steile afdalingen, tot onze schenen in de drassige toendra, het kan ons niet deren. Nog nooit waren we zo blij om de Tilvera te zien. Met de ondergaande zon op de achtergrond vaart ze ons tegemoet de baai in. Iedereen is opgelucht en opgewonden en er worden high fives uitgedeeld als we eenmaal veilig aan boord zijn. Heimir laat zijn beelden zien: een moeder en haar jong die aan een zeehond kluiven. Ik ben jaloers.
‘Belén, dit is Tilvera, er zijn twee ijsberen op de landingsplaats en ze zijn op jacht. Wees voorzichtig!”
Het geweld van de piteraq
In het Fønfjord beukt plotseling een wind met orkaankracht tegen het schip. ‘Dat is een piteraq, een koude katabatische wind die vanaf de Groenlandse ijskap afgevoerd wordt via de fjorden,’ roept Heimir boven de storm uit terwijl hij een luik checkt. “Fønfjord is een afvoerpijp van ijskapwind.’ Het tuig huilt en de Tilvera steigert als een ongetemd paard op de woeste baren. Gelukkig blijft het vandaag bij een fikse 37 knopen, ofwel windkracht 8.
Zo snel als de wind oppikte, zo snel gaat hij weer liggen zodra we Røde Fjord in draaien. Prachtige roestbruine sedimentaire bergen met een hoog ijzergehalte strekken zich uit langs het water, waartegen verschillende grote ijsbergen zichzelf stukliepen om hier in brokken aan hun einde te komen.
Als de zon achter de horizon zakt, stappen we in de zodiac en trekken v-vormige sporen door het spiegelgladde water. De stilte van de ijskoude avond wordt slechts onderbroken door het kraken en knarsen van de ijsbergen. Het boegwater van de zodiac klinkt als ijsblokjes in een glas whisky. De kou bijt in mijn wangen en ik voel mijn vingertoppen niet meer, maar dat deert niet, want de surrealistische schoonheid van vijftig tinten blauw om me heen maakt dat ik me in een bevroren Tolkienwereld waan.
Het tuig huilt en de Tilvera steigert als een ongetemd paard op de woeste baren
Naarmate de expeditie vordert worden de nachten kouder. Het eerste pakijs begint zijn grip te krijgen op de fjorden. Heimir heeft steeds meer moeite om de Tilvera erdoorheen te loodsen. Een reminder dat we over niet al te lange tijd de Scoresby Sund zullen moeten verlaten.
De wind trekt aan en met een lekker vaartje varen we het Nordvestfjord uit richting Bjørne Øer, de ‘Bereneilanden’, die hun naam danken aan de bergkam, die op de klauwen van een beer lijkt. We passeren honderden ijsbergen, en dan tekenen de scherpe bergtoppen van Bjørne Øer zich af, tussen de ijsnevel en de ondergaande zon. Voor de laatste keer zetten we voet aan de Groenlandse bodem voor een BBQ onder het noorderlicht. Terwijl de Oost-Groenlandse wildernis zich opmaakt voor de altijd terugkerende winterheerschappij van een strenge Moeder Natuur, beginnen wij aan onze 550 kilometer zeiltocht door de Deense Straat, terug naar Husavik in IJsland.
Zeil mee met Tilvera
Belén en Heimir varen naast de Groenland-expedities voor North Sailing ook hun eigen expedities in het poolgebied. Met de Tilvera hopen ze jouw relatie met de natuur en het behoud van de oceanen verbeteren. Ga mee met een van hun arctische zeilavonturen in bijvoorbeeld Spitsbergen, Jan Mayen of Lofoten