In het kielzog van Darwin's Beagle
Zeilen met Serendipia
Aantrekkelijk ruig. Zo zou je de wateren van het Beagle kanaal kunnen noemen. Marco Barneveld en Frits Meyst gingen zeilen met de Serendipia vanuit Puerto Williams. Dolfijnen duikelen en buitelen om ons heen, in het gouden ochtendlicht, terwijl we koers zetten naar gletsjer Pia, ons ijzige doel van vandaag.”
Ik word wakker van Mauro die de Taylors gaskachel aanzet. M’n kooi in het vooronder van de Serendipia is warm en knus. Op de een of andere manier slaap ik altijd dieper dan diep aan boord van zeilschepen. Het zal het wiegen van de boot zijn, die herinneringen van een veilige baarmoeder oproept. Of zoiets. Ik weet het niet. Ik duik uit m’n warme bed zo m’n voorverwarmde kleren in. In ijzige contreien is het altijd een goed idee om je kleding mee te nemen onder de dekens. Met een hete, dampende kop koffie stap ik het dek op. Caletta Morning, de baai in een van de uitstulpingen van het Beagle kanaal waar we voor anker liggen, is al vol leven. De waterval klatert vrolijk, twee condors zitten op hun vaste plek hoog op de rotsen, die wit zijn van jaren condorpoep. Ik speur de baai af naar de eenzame dolfijn die ons hier gisteren kwam begroeten en, tot we onder de wol gingen, ons gezelschap hield. Ik zie hem niet meer. Dan zie ik naast de boot, onder water, een blauwige schim langs de kiel scheren. En nog een. En nog een. Onze vriendelijke dolfijn heeft zijn maatjes gehaald. Ze duikelen en buitelen om ons heen en begeleiden ons, in het gouden ochtendlicht, terwijl we koers zetten naar gletsjer Pia, ons ijzige doel van vandaag.
Voorzienigheid
Een paar dagen geleden hebben we in Puerto Williams aangemonsterd op de Serendipia, het stalen zeilschip van Mauro Carizzo. Mauro is Argentijn van oorsprong, maar vond zijn plek in het leven toen hij als matroos mee mocht varen met de vorige eigenaar van het schip. Inmiddels is hij eigenaar van de 38-voeter en organiseert hij er zeiltochten mee vanuit Puerto Williams. “Dit schip kwam te koop op precies het juiste moment,” lacht Mauro. “Vandaar dat ik hem Serendipia heb gedoopt. Het leven voorziet op het juiste moment.” Mauro rond Kaap Hoorn, bezeilt de wateren rond het Beagle kanaal met haar geweldige wildlife, en zeilt naar gletsjermondingen. Alles in overleg met zijn gasten maar wel op basis van de weersverwachtingen.
“Hier komen is geen enkel probleem, maar hier wegkomen dat is een kunst”
Vrije zeezielen
Het kleine plaatsje Puerto Williams mag zich met trots het meest zuidelijke plaatsje ter wereld noemen. Ushuaia, aan de andere kant van het Beagle kanaal in Argentinië, mag die titel claimen, maar niets is minder waar. In de passantenhaven is het een bonte verzameling van internationaal zeilvolk dat hier soms maanden ligt te wachten tot de wind en de vooruitzichten goed zijn om hun reis te volbrengen. “Hier komen is geen enkel probleem,” vertelt de Australische gepensioneerde professionele zeiler Tony Mowbray. “Wanneer je rond de wereld zeilt, blazen de meest voorkomende winden je vanzelf naar Puerto Williams. Maar hier uitkomen, dat is een kunst.” Hij kan het weten. Tony zeilde onder andere non-stop in zijn eentje de wereld rond.
Naast oude zeerotten dobbert ook de SV Sweet Ruca van Amerikaan Curtis Jazwiecki en zijn vriendin in de haven van Puerto Williams. “We hebben alles verkocht, kochten dit fraaie bootje en verdienen nu geld als influencers met alle content die we maken terwijl we zeilen. Want tsja, je moet af en toe wel geld verdienen.” Dat klopt voor de meeste vrije zeezielen hier in de haven aan het einde van de wereld. Behalve voor de Luxemburgse ex-bankier, die naast Serendipia ligt met zijn Red Lion. Hij heeft het op z’n 50ste al genoeg pecunia binnen geharkt.
Het Darwin ijsveld beslaat een gebied van meer dan 2.300 vierkante kilometer. Ter vergelijking: dat is ongeveer net zo groot als Parijs en Londen samen
IJsvelden
De kolossale ijsmassa van het Noordelijk Patagonische IJsveld torent boven ons uit. Felblauwe gletsjertongen steken scherp af tegen de donkere rotsen en het diepe groen van de begroeiing op de berghellingen. Af en toe galmt luid gedreun wanneer er brokken ijs van de gletsjers afbreken. Het Noordelijke en Zuidelijke Patagonische IJsveld zijn samen ongeveer 17.200 km2 groot. Ter vergelijking: dat is ongeveer zo groot als de provincies Utrecht, Noord-Holland en Zuid-Holland samen. De Patagonische IJsvelden vormen na Antarctica het grootste areaal landijs op het Zuidelijk Halfrond.
De kracht van de natuur is voelbaar hier op de diepe fjorden. Valwinden geselen het water van het Beagle kanaal, zweept het op tot er kleine water tornado’s op het kanaal dansen. Af en toe zien we een walvisstaart boven de golven uitsteken. Het stikt hier van de walvissen. Voorzichtig draaien we een baai in. Mauro manoeuvreert voorzichtig tussen de ijsschotsen en rotsen om de baai van gletsjer Pia in te komen. De zon werpt haar schichtige stralen op het ijs en doet de oppervlakte glinsteren alsof het bezaaid is met miljoenen diamanten, met donderend geraas breekt er een enorme brok ijs af en stuurt een rollende golf richting de Serendipia. Een adembenemende schoonheid, maar met een zekere kwetsbaarheid in dit landschap. De gletsjers smelten in rap tempo door de opwarming van de aarde. Sommigen wel met twee meter per jaar.
Yagans
Maar, we mogen dit nog meemaken. En dat moet gevierd. Met de dinghy varen we rond in de baai wanneer de vloedgolf van het afbrekende ijs is bedaard. “Zoek naar brokken ijs, waar geen luchtbubbels inzitten,” zegt Mauro, terwijl ik met vissershandschoenen brokken ijs binnen hengel. “Dat ijs is meer dan tienduizend jaar oud,” weet Mauro als ik een perfect doorzichtig exemplaar vind. Tienduizend jaar oud ijs. Perfect voor de whisky. Het oer-ijs kraakt en knettert van plezier als we de vloeistof eroverheen gieten. Even een dronk op de oogverdovende schoonheid om ons heen en met een drupje extra voor Watauineiwa, de zeegod die je kano omkiepert als hij boos is.
Watauineiwa is een belangrijke zeegod in de mythologie van de Yagan, een inheems volk dat leeft in het zuiden van Chili. Ze kunnen het weten. De Yagan zijn de eerste bewoners die traditioneel rondtrokken in kajaks en leefden van de zee in de fjorden en kanalen van Patagonië.
“Watauineiwa is een reusachtige god met een lange baard die op de bodem van de zee leeft. Hij bepaalt of de zee kalm of wild is en voorziet de Yagan van vis en zeezoogdieren om van te leven”
“In hun animistische geloof wordt Watauineiwa gezien als de machtige godheid die heerst over de zee,” vertelt Mauro. “Hij wordt voorgesteld als een reusachtige mens met een lange baard die op de bodem van de zee leeft. Watauineiwa bepaalt of de zee kalm of woest is. Hij voorziet de Yagan van vis en zeezoogdieren om van te leven. Maar hij kan ook stormen en hoge golven veroorzaken als hij boos is. De Yagan brengen Watauineiwa offers om hem gunstig te stemmen voor een veilige reis en visvangst. Ons drupje whisky stemt hem vast vrolijk.”
En Watauineiwa is blijkbaar blij met de druppel whisky. Zodra we de baai verlaten, botsen we bijna tegen een lokale vissersboot op. De vriendelijke vissers zijn gezegend met een overvloed aan sneeuwkrabben, die ze graag met ons delen. Bedankt, Watauineiwa!
De kracht van de natuur is voelbaar. Herfstwinden beuken op het water van het Beaglekanaal, tot kleine watertornado’s op het kanaal dansen
Rustig
Tierra del Fuego en Patagonië kenden nog veel meer indianenstammen. Maar ook hier waren de kolonisten uit de oude wereld moorddadig. De oorspronkelijke bewoners zijn bijna volledig uitgeroeid. Wat rest zijn glooiende heuvels in het landschap die ons herinneren aan de indianenstammen die generatie op generatie schelpen aten en hun afval op de grond gooiden tot de afvalberg de glooiingen in het landschap werden.
Mauro gooit het anker van de Serendipia uit voor het eiland Kanasaka. Claudio Martinez Gil begroet ons minzaam. Claudio is een man van weinig woorden. Maar ja, die heb je ook niet echt nodig als je in je eentje op een ranch van drieduizend hectaren woont, samen met tweehonderd koeien en twintig schapen. De houten blokhut waar Claudio in woont, is door zijn opa in 1929 gebouwd. “Het is hier lekker rustig,” zegt Claudio. Af en toe slacht hij een koe of een schaap en gaat ermee naar Puerto Williams als hij geld nodig heeft. Het is bloedheet in zijn huis. De kachel gloeit. Door het raam zien je aan de Argentijnse zijde van het Beagle kanaal Ushuaia liggen. Hemelsbreed 5 kilometer. Claudio is er nog nooit geweest. Ondanks dat zijn tante er woont. “Wat moet ik daar?” gromt Claudio. Voor hem ligt ‘De Gedaanteverwisseling’ van Franz Kafka. Claudio leest hem voor de tweede keer.
Darwin, Magellan, Willem Schouten en Jacob Le Maire
Op deze reis voeren we in het kielzog van stapels ontdekkingsreizigers. Wat zijn de verbanden tussen Darwin, Magellan, Schouten, Le Maire en de Straat van Magellan, het Beaglekanaal en Kaap Hoorn?
De verhalen van de Europese ontdekkingsreizigers Magellan, Schouten, Le Maire en Darwin zijn met elkaar verweven door hun baanbrekende zeereizen hier in de verraderlijke wateren in het puntje van Zuid-Amerika. Ferdinand Magellan ontdekte de smalle Straat van Magellan in 1520 en vond een doorgang tussen de Atlantische en Stille Oceaan.
Een eeuw later in 1616 rondden de Nederlandse zeevaarders Willem Schouten en Jacob Le Maire als eersten de stormachtige Kaap Hoorn. Het bewijs dat je rond Zuid-Amerika kon zeilen om de Stille Oceaan te bereiken.
Charles Darwin volgde deze ontdekkingsreizigers in de jaren dertig van de negentiende eeuw aan boord van de HMS Beagle, vandaar het Beagle Kanaal. Deze reis leverde essentieel bewijs voor Darwins revolutionaire evolutietheorie.
Magellan opende de Straat, Schouten en Le Maire veroverden Kaap Hoorn, en Darwin reisde door beide om inzicht te krijgen in de oorsprong van het leven op aarde. De verslagen en kaarten die deze moedige ontdekkingsreizigers achterlieten, hielpen bij het openen van handelsroutes tussen Europa, Amerika en Azië rond de verraderlijke maar vitale zeepassages voorbij het meest zuidelijke punt van Zuid-Amerika.
Silhouetten
Er is weinig veranderd aan het landschap sinds Darwin, wiens schip de Beagle de naam gaf aan deze wateren in het extreme zuiden, hier op ontdekkingsreis langs kwam. Er wonen maar weinig mensen in de monotone leegte van dit vrij onvergeeflijke natuurgeweld. De valwinden zijn schering en inslag, de stroming sterk, de kou in de winter bar. Kaap Hoorn, maar een ieniemienie stukje verder, was de dood van menig vaartuig inclusief bemanning. Sommigen zeggen zelfs dat het spookt. Maar ach, wat zou het. Zeilen in zuid-Patagonië is een krachtige knuffel met Moeder Aarde, een plek waar ze nog alleen heerst, waar de nietige mensjes gast zijn. Een plek die alles in perspectief zet.
Er is weinig veranderd aan het landschap sinds Darwin, wiens schip de Beagle hier passeerde op zijn ontdekkingsreis
En terwijl Mauro in de kajuit staat om op magische wijze de meest waanzinnige lekkernijen uit de kombuis te toveren, sta ik aan het roer. Puerto Williams is nog enkele kilometers. De glinstering op de kopjes van de deining wijken voor de schimmige silhouetten van tientallen dolfijnen. Zijn het dezelfde die we eerder deze week hebben gezien in de Caletta Morning baai? Ze schieten links en rechts langs de Serendipia, duiken af en toe even boven water uit om onder het schip door te schieten. Minstens een half uur lang blijven de duikelaars spelen met ons schip. Blijkbaar vinden ze de Serendipia net zo leuk als ik.
In het kielzog van Darwin’s Beagle
Zeil mee met Serendipia
Wil je zelf met een zeilboot het einde van de wereld ontdekken? Stuur Mauro een e-mail om te zien welke avonturen je met hem kunt beleven. Of neem een kijkje op zijn website